लेख - श्री. अशोक रामचंद्र शिंदे – पत्रकारितेचा समाजभिमुख दीपस्तंभ
कधी काळोखाचा पडदा दाटतो, दिशांची जाणीव हरवते आणि समाजव्यवस्था आपल्या मूळ मूल्यांपासून भरकटते. अशा वेळी, एखादी निर्भय लेखणी पुढे सरसावते – जी केवळ बातमी पुरवणारी नसते, तर चिंतन चेतवणारी, सत्य उलगडणारी आणि परिवर्तन घडवणारी ठरते. ती लेखणी समाजाच्या जखमा नजरेआड न करता, त्यांवर प्रश्नांच्या उजेडात उपचार करते. अशी लेखणी म्हणजे एक जळता मशालधारक, जो जनतेच्या हृदयात आशेचा नवा किरण पेटवतो.
या तेजोमय लेखणीचे मूर्त रूप म्हणजे श्री. अशोक रामचंद्र शिंदे – एक विचारशील पत्रकार, सजग संपादक, सर्जनशील लेखक आणि संवेदनशील समाजसेवक. त्यांच्या लेखणीचा प्रवास हा केवळ अक्षरांचा नाही, तर अंतःकरणात उतरलेल्या असंख्य सामाजिक आंदोलनांचा, संवेदनांचा आणि साक्षात्कारांचा प्रवास आहे.
वृत्तपत्राच्या पानांमध्ये सत्याचे बीज रोवणाऱ्या, समाजहितासाठी निर्भीड प्रश्न विचारणाऱ्या आणि राष्ट्रप्रेमाच्या पायावर वैचारिक विश्व उभं करणाऱ्या या व्यक्तिमत्त्वाच्या कार्याचा मागोवा घेणारा हा लेख म्हणजे प्रेरणेचा एक प्रकाशस्तंभ आहे – जो नव्या पिढीच्या पत्रकारांसाठी दिशादर्शक ठरेल आणि समाजमनाला विचारांच्या नव्या वाटा दाखवेल. चला, अशा दीपस्तंभावर प्रकाश टाकूया – जो स्वतः जळून इतरांना उजाळा देतो...
समाजप्रबोधनाच्या यज्ञात लेखणीच्या समिधा अर्पण करणारे, पत्रकारितेला केवळ वृत्तवाचनाच्या चौकटीत न अडकवता ती समाजपरिवर्तनाची मशाल बनवणारे, नि:स्वार्थी सामाजिक जाणीवेने भारलेले आणि राष्ट्रभक्तीच्या मूळ मूल्यांशी एकनिष्ठ राहून आपले संपूर्ण आयुष्य त्या तत्वांना समर्पित करणारे एक कर्तव्यदक्ष, संवेदनशील आणि विचारशील व्यक्तिमत्त्व म्हणजे आदरणीय श्री. अशोक रामचंद्र शिंदे.
गेल्या तीन दशकांहून अधिक काळ त्यांनी सामाजिक, राजकीय, औद्योगिक, शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रांवर आपल्या अभ्यासपूर्ण, धारदार आणि जनमानसाला स्पर्श करणाऱ्या लेखणीने स्पष्ट विचारांचे प्रतिबिंब उमटवले आहे. एक पत्रकार, संपादक, लेखक, सामाजिक कार्यकर्ता आणि विवेकी विचारवंत म्हणून त्यांनी महाराष्ट्राच्या वर्तमानाचा चिकित्सक अभ्यास तर केला आहेच, पण भविष्यातील वाटचालीसाठी मार्गदर्शनाचे दीपस्तंभही ठरले आहेत.
पत्रकारितेची सुरुवात आणि जडणघडण:-
१९९२ साली ‘नवशक्ती’ या दैनिकात प्रशिक्षणार्थी पत्रकार म्हणून त्यांनी पत्रकारितेच्या वाटचालीला आरंभ केला. ही सुरुवात त्यांच्या लेखनकौशल्याचा प्रारंभिक टप्पा असली, तरी ती भविष्यातील विशाल आणि प्रभावशाली वाटचालीची बीजे रोवणारी ठरली. ‘सकाळ’, ‘सांज दिनांक’, ‘युगधर्म’, ‘अर्थनीती’, ‘देश’, ‘उद्याची खबर आज’ आणि ‘विदर्भ पुकार’ यांसारख्या राज्यातील मान्यताप्राप्त माध्यमसंस्थांमध्ये त्यांनी विविध जबाबदाऱ्या यशस्वीरित्या पार पाडल्या. त्यांच्या लेखनशैलीतील स्पष्टता, वस्तुनिष्ठ मांडणी, सखोल विश्लेषण आणि काळाचा वेध घेणारी दृष्टी यामुळे अल्पावधीतच त्यांनी स्वतःची स्वतंत्र पत्रकारितेतील ओळख निर्माण केली.
सध्या ते ‘युगधर्म’चे मुंबई ब्युरो चीफ, तसेच ‘अर्थनीती’ आणि ‘कर्मचारी टाइम्स’ या नियतकालिकांचे कार्यकारी संपादक म्हणून आपल्या जबाबदाऱ्यांचे उत्कृष्टतेने पालन करत आहेत.
लेखणीतील सामाजिक जाणीव:-
श्री. अशोक शिंदे यांची लेखणी ही केवळ घटना मांडणारी नाही, तर समाजाला जागवणारी आणि मार्गदर्शक ठरणारी आहे. शासन, प्रशासन आणि समाज यांच्यातील संवादाचे सेतू उभारणारी त्यांची भाषा जनमानसाच्या अंतःकरणाला भिडते. राजकीय अस्थिरता, आर्थिक विषमता, शैक्षणिक व्यवस्था, औद्योगिक विकास, कृषी संकट, जलसिंचनाच्या समस्या, तसेच क्रीडा व युवकांच्या प्रश्नांवर त्यांनी केलेले लेखन सदैव वस्तुनिष्ठ आणि समस्यांच्या मुळाशी जाणारे ठरले आहे.
त्यांनी व्यसनमुक्ती चळवळ, अवैध दारू निर्मूलन, शैक्षणिक सुधारणा, लघुउद्योजकांना दिशा देणारी लेखमाला आणि शासन योजनांचे सखोल विवेचन या माध्यमातून समाजप्रबोधनाचे कार्य अत्यंत प्रभावीपणे केले आहे. त्यांच्या लेखनातून केवळ समस्यांची उकल होत नाही, तर त्यावर विचारपूर्वक उपाय सुचवले जातात. सामाजिक न्यायमंत्री राजकुमार बडोले यांच्याशी त्यांनी युवकांच्या निबंध स्पर्धेतून उमटलेल्या विचारांचा आंतरसंवाद घडवून शासन आणि युवक यांच्यात वैचारिक दुवा निर्माण केला.
ग्रंथलेखन व संपादन – विचारांचा वारसा:-
श्री. शिंदे यांनी वैचारिक परिपक्वतेचा उत्तम उपयोग करत विविध क्षेत्रांतील जीवनदृष्टी असलेल्या ग्रंथांची निर्मिती केली आहे. ‘लघुउद्योजकांच्या दुनियेत’, ‘कर्मयोगी’, ‘अनंत अमुची ध्येयासक्ती’, ‘शिक्षणमहर्षी अनंत वामन वर्तक’, ‘राजकीय नेते पी. एस. लाड’ यांसारखी चरित्रात्मक व प्रेरणादायी पुस्तके समाजातील विविध घटकांसाठी दिग्दर्शक ठरली आहेत.
त्यांचा ‘सूफी तरंग’ हा ग्रंथ विशेष महत्त्वाचा असून, सूफी तत्त्वज्ञानाच्या गूढ आणि व्यापक अंगांचा सखोल अभ्यास या ग्रंथातून त्यांनी सादर केला आहे. या उल्लेखनीय कार्यासाठी त्यांना मराठा मंदिर संस्थेचा विशेष साहित्य पुरस्कार प्राप्त झाला आहे.
‘शिवसेना – काल, आज आणि उद्या’ (मनोहर जोशी) या ग्रंथाच्या संपादनात आणि ‘एका दिशेचा शोध’ (संदीप वासलेकर) या ग्रंथाच्या लेखनातही त्यांनी लक्षवेधी योगदान दिले आहे.
‘थँक यू कोविड योद्धा’ – एक संवेदनशील सामाजिक मोहिम:-
कोविड-१९ च्या संकटकाळात, भीती आणि अनिश्चिततेने ग्रासलेल्या समाजात एक आशेचा किरण ठरवणारी ‘थँक यू कोविड योद्धा’ ही मोहीम, श्री. अशोक शिंदे यांच्या नेतृत्वाखाली उभी राहिली. या उपक्रमात त्यांनी आरोग्य सेवक व फ्रंटलाईन वर्कर्ससाठी मदतनिधी संकलनाचे कार्य केले. विक्रम गोखले, सचिन खेडेकर, शंकर महादेवन, सुबोध भावे, मृणाल कुलकर्णी यांच्यासह ३१ नामवंत कलाकारांचा सहभाग साधत, त्यांनी समाजमनात कृतज्ञतेची भावना जागवली. ही मोहीम जनजागृतीचे माध्यम आणि सामाजिक सन्मानाचे प्रतीक ठरली.
बंदिवानांसाठी राष्ट्रप्रेमाची जागृती – कारागृह निबंध स्पर्धा:-
श्री. शिंदे यांनी ‘रामचंद्र प्रतिष्ठान’ या संस्थेच्या माध्यमातून कारागृहांमधील बंदिवानांना राष्ट्रप्रेम, आत्मपरीक्षण आणि वैचारिक जागृतीचा स्पर्श देण्याचा दुर्मीळ प्रयत्न केला आहे. २०१८ पासून देशातील २६ कारागृहांमध्ये आयोजित राष्ट्रभक्तीवर आधारित निबंध स्पर्धेमध्ये ५०,००० हून अधिक बंदिवानांनी सहभाग घेतला. या उपक्रमामुळे अनेक बंदिवानांना आपल्या चुकीचे भान आले, काहींनी आत्महत्येचा विचार सोडून नव्या दिशेने जीवन सुरू केले.
या महान कार्यासाठी त्यांना ‘डॉ. आचार्य अविनाशी सेवा पुरस्कार’ (केशवस्मृती सेवा संस्था) प्रदान करण्यात आला.
स्वातंत्र्यवीर सावरकर साहित्याचे बहुभाषिक रूपांतर:-
राष्ट्रभक्ती केवळ भाषणात नव्हे, तर कृतीतून व्यक्त व्हावी याचे मूर्तिमंत उदाहरण म्हणजे श्री. अशोक शिंदे यांचे कार्य. स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचे साहित्य त्यांनी भारतातील १२ प्रमुख भाषांमध्ये आणि ब्रेल लिपीत उपलब्ध करून देण्यासाठी प्रचंड परिश्रम घेतले. नॅशनल असोसिएशन फॉर ब्लाइंड (NAB) यांच्या सहकार्याने ब्रेल लिपीत सावरकर साहित्य अनुवादित करून दृष्टिहीन बांधवांसाठी राष्ट्रभक्तीचा मंत्र पोहोचवण्याचे काम त्यांनी केले. ही संपूर्ण प्रक्रिया बुद्धिमत्ता, चिकाटी आणि राष्ट्रनिष्ठेची ओतप्रोत साक्ष देणारी ठरली.
पुरस्कार, सन्मान आणि मान्यता:-
२००३: कांची कामकोठी पीठाचे शंकराचार्य जयेंद्र सरस्वती यांच्या हस्ते नॅशनल एज्युकेशन सोसायटीचा पत्रकारिता पुरस्कार
२०२३: सूफी तरंग या ग्रंथासाठी मराठा मंदिर साहित्य पुरस्कार
२०२४: डॉ. आचार्य अविनाशी सेवा पुरस्कार (रामचंद्र प्रतिष्ठानच्या कार्यासाठी)
२०१५: कोकण मराठी साहित्य परिषदेच्या रौप्यमहोत्सवी संमेलनात प्रसिद्धीप्रमुख म्हणून विशेष जबाबदारी
दूरदर्शनवरील ‘ध्यास समाजसेवेचा’ या कार्यक्रमात विशेष मुलाखत
कार्यकारी व संपादकीय जबाबदाऱ्या:-
* ‘अर्थनीती’ (२००१ पासून): संपादक
* ‘कर्मचारी टाइम्स’ (२०२३ पासून): कार्यकारी संपादक
* ‘युगधर्म’: मुंबई ब्युरो चीफ
* कोकण मराठी साहित्य परिषदेचे: अजीवन सदस्य
* प्रसिद्धीप्रमुख – कोमसाप संमेलन (२०१५)
* रामचंद्र प्रतिष्ठान – संस्थापक विश्वस्त
श्री. अशोक रामचंद्र शिंदे हे केवळ पत्रकार नाहीत, ते पत्रकारितेतील लेखणीच्या माध्यमातून समाज आणि राष्ट्रसेवा करणारे दीपस्तंभ आहेत. त्यांची मूल्यनिष्ठा, सर्जनशीलता, वैचारिक स्पष्टता आणि सामाजिक बांधिलकी ही आजच्या काळात नव्या पिढीतील पत्रकारांसाठी आदर्श ठरणारी आहे.
त्यांची लेखणी सत्य सांगते, विचार जागवते, प्रश्न निर्माण करते आणि परिवर्तनाचे दार उघडते. अशोक शिंदे यांचे आयुष्य म्हणजे एका पत्रकाराचा समाजाभिमुख दीपस्तंभ – जो अंध:कारात भरकटणाऱ्या वाटसरूंना दिशा दाखवतो, प्रेरणा देतो आणि नवी पहाट उजळवतो.
समाजाच्या गाठीभेटी घेताना, अन्यायाच्या गर्जना ऐकताना, व्यवस्थेच्या विसंगती उलगडताना आणि सत्याच्या शोधात लेखणीची तलवार चालवताना, श्री. अशोक रामचंद्र शिंदे हे नाव काळाच्या पटलावर ठळकपणे कोरले गेले आहे. त्यांचे लेखन हे केवळ वाचनापुरते नसून, ते विचारांचे जागरण आहे, विवेकाचे आवाहन आहे आणि सामाजिक परिवर्तनाचे अनावरण आहे.
त्यांच्या लेखणीत भावनांची नजाकत, विचारांची धार आणि समाजहिताची जळती मशाल आहे. त्यांच्या लेखणीतून उमटणारे शाईचे थेंब हे केवळ बातमीची जाणीव नाही, तर ती संवेदनांची साक्ष आहे. पत्रकारितेच्या प्रवाहात ते एक दीपस्तंभासारखे उभे राहिले – ज्यांच्या प्रकाशात शब्द झळाळतात, आणि मनांत नवे प्रश्न अंकुरतात.
‘थँक यू कोविड योद्धा’ सारख्या उपक्रमातून त्यांनी कृतज्ञतेचे मानवी रूप साकारले, तर कारागृह निबंध स्पर्धांसारख्या सामाजिक प्रयोगातून त्यांनी पश्चात्तापाच्या काळोखातही आशेचा प्रकाश झिरपवला. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांचे साहित्य ब्रेल लिपीत उतरवून त्यांनी अंधारालाही विचारांनी दृष्टी दिली.
त्यांचे संपूर्ण आयुष्य म्हणजे ध्येय, कर्तृत्व आणि सृजनशीलतेचा त्रिवेणी संगम आहे. त्यांनी जपलेली मूल्यनिष्ठा, अवलंबलेली निर्भयता आणि साकारलेली सामाजिक बांधिलकी ही नव्या पिढीसाठी अमोल वारसा ठरते.
आजच्या घडीला, जेव्हा पत्रकारितेला बाजारूपणाचे चटके लागत आहेत, तेव्हा अशोक शिंदेंसारखी विचारशील, मूल्यनिष्ठ, समाजभिमुख लेखणी ही काळाची गरज आहे. त्यांच्या कार्याकडे पाहताना वाटते –
"एखादा मिणमिणणारा दिवा अंधार नाही घालवू शकत,
पण तो एक आशा नक्की जागवू शकतो..."
श्री. शिंदेंनी पेटवलेली ही आशेची ज्योत, पुढे चालणाऱ्या अनेकांना दिशा, प्रेरणा आणि विश्वास देत राहो…
कारण, जिथे विचार उगम पावतात, तिथेच क्रांती जन्म घेते!
©गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर, मुंबई
दिनांक : १०/०८/२०२५ वेळ : ०२:०७
Post a Comment