भाजपसाठी २०२४ चा मार्ग सुकर

सुवर्णक्षण 

५.१२.२०२३

भाजपसाठी २०२४ चा मार्ग सुकर

    रविवारी जाहीर झालेले चार राज्यांच्या विधानसभा निवडणुकांचे निकाल भारतीय जनता पक्षासाठी उत्साहवर्धक आहेत. मुख्यमंत्रीपदाचा उमेदवार जाहीर न करता चार वेळा सत्ताविरोधी प्रवृत्ती असतानाही मध्य प्रदेशात भाजपने केवळ सत्तेवर पुनरागमन केले नाही, तर राजस्थान आणि छत्तीसगडमध्ये काँग्रेसकडून सत्ताही हिसकावून घेतली आहे. राजस्थानमध्ये दर पाच वर्षांनी सत्ता बदलण्याची जुनी प्रथा आहे असे म्हणता येईल, पण सर्वात धक्कादायक बाब म्हणजे छत्तीसगडमध्ये भूपेश बघेल यांनी चालवलेल्या सर्व कल्याणकारी योजना असतानाही भाजपने सत्ता मिळवली आहे.

दक्षिण भारतीय राज्यांमध्ये भाजपचे फारसे अस्तित्व नाही, त्यामुळे तेलंगणात मुख्य लढत के. चंद्रशेखर राव यांच्या पक्ष बीआरएस (पूर्वी टीआरएस) आणि काँग्रेस यांच्यात होती. केसीआर यांच्यावरील भ्रष्टाचाराच्या आरोपांमुळे बीआरएसच्या विरोधात तीव्र सत्ताविरोधी भावना असल्याने काँग्रेसला तेथे सत्ता मिळवणे सोपे झाले. याशिवाय तेथील पक्ष संघटनाही रेवंत रेड्डी यांच्या नेतृत्वाखाली तुलनेने मजबूत आहे.

या चार राज्यांच्या जनादेशाचे विश्लेषण केले, तर एक गोष्ट पूर्णपणे स्पष्ट होते की, हिंदी भाषिक राज्यांमध्ये भारतीय जनता पक्षाची मजबूत पकड आहे. २०१८ मध्ये राजस्थान, छत्तीसगड आणि मध्य प्रदेशच्या विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेसच्या विजयानंतर लगेचच या राज्यांमध्ये २०१९ मध्ये झालेल्या निवडणुकीत भाजपने चांगली कामगिरी केली होती, हे यावरूनही स्पष्ट होते. यावेळी भाजपने या राज्यांमध्ये बाजी मारली आहे, त्यामुळे २०२४ मध्ये त्यांना जिंकणे सोपे जाईल. याचा एक अर्थ असाही काढता येईल की जिथे जिथे काँग्रेस आणि भाजपमध्ये थेट लढत असेल तिथे संघटना आणि निवडणूक यंत्रणेच्या बाबतीत काँग्रेस खूपच कमकुवत असल्याने भारतीय जनता पक्षाच्या मागे पडते आणि जिथे काँग्रेसला प्रादेशिक स्पर्धांना सामोरे जावे लागते. असे घडते तेव्हा तेथे भाजपाला यश मिळते.

दुसरी महत्वाची गोष्ट म्हणजे नरेंद्र मोदींची लोकप्रियता आजही कायम आहे. या सर्व राज्यांमध्ये भाजपने मुख्यमंत्रिपदाचा उमेदवार जाहीर केला नाही आणि निवडणुका केवळ मोदींच्या चेहऱ्यावर लढल्या गेल्या. अर्थात या निवडणुकांमध्ये भाजपच्या विजयामागे इतरही अनेक मुद्दे होते, पण नरेंद्र मोदींचा चेहरा महत्त्वाचा ठरला आहे. साहजिकच मतदारांचा त्यांच्यावर विश्वास आहे. भाजपचे संघटन बूथ पातळीपर्यंत मजबूत असून पक्षाची निवडणूक यंत्रणा नेहमीच सक्रिय असते.

लोकसभा निवडणुकीत पक्षाचा चेहरा म्हणून नरेंद्र मोदी आणखी मजबूतपणे समोर येतील. राजस्थान आणि छत्तीसगडमध्ये काँग्रेसची सत्ता गेली असली तरी या राज्यांमध्ये काँग्रेसचा पूर्णपणे पराभव झालेला नाही. तेलंगणात त्यांनी विजय मिळवला आहे. दर पाच वर्षांनी सरकार बदलण्याची प्रथा असलेल्या राजस्थानमध्ये काँग्रेसला वीस-पंचवीसपेक्षा जास्त जागा जिंकता येणार नाहीत, असे वाटत होते, पण अशोक गेहलोत यांना ६९ जागा मिळाल्या आहेत. त्यामुळे काँग्रेसच्या कामगिरीत थोडीफार सुधारणा झाली आहे, असे म्हणता येईल, पण त्याची गती खूपच मंद आहे. याशिवाय मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगड या दोन्ही ठिकाणी काँग्रेसचे सॉफ्ट हिंदू कार्ड चालले नाही. या निवडणुकीत महिला हा मोठा मुद्दा म्हणून पुढे आला. मध्य प्रदेशात भाजपच्या 'लाडली बहना योजना'चा शिवराजसिंह चौहान यांना खूप फायदा झाला.

याचा अर्थ असाही होतो की, काँग्रेसला मोदींच्या भाजपशी मुकाबला करणे किंवा 'इंडिया' आघाडीतील इतक्या पक्षांमध्येही स्पर्धा करणे कठीण जाईल. मध्य प्रदेश, छत्तीसगड आणि राजस्थानच्या निवडणुका काँग्रेसने जिंकल्या असत्या तर ‘इंडिया’ आघाडीत जागावाटपात त्यांची दावेदारी अधिक बळकट झाली असती. मात्र आता आघाडीतील पक्षांना काँग्रेसशी सौदेबाजी करणे सोपे होणार आहे. भाजपच्या विरोधात विरोधकांकडून उमेदवार उभे करण्याचे धोरण लोकसभा निवडणुकीत प्रभावीपणे राबविले गेले नाही तर परिस्थिती आणखी बिघडू शकते. मोदींसारख्या लोकप्रिय चेहऱ्याला टक्कर देऊ शकेल असा एकही चेहरा 'इंडिया' आघाडीत नाही. याशिवाय आघाडीतील पक्षांची संघटनाही कमकुवत आहे.

मात्र, लोकसभा निवडणुकीच्या दृष्टीने आता 'इंडिया' आघाडीला गंभीर व्हावे लागणार आहे, अन्यथा लढत कठीण होईल. या निकालांकडे पाहता २०२४ मध्येही असेच निकाल लागतील असे निश्चितपणे सांगता येणार नाही, परंतु त्याचा परिणाम लोकसभा निवडणुकीवर निश्चितच होईल. आता या राज्यांमध्ये भाजप नव्या चेहऱ्यांकडे नेतृत्व सोपवणार की जुन्या चेहऱ्यांकडे नेतृत्व सोपवणार हे पाहावं लागेल. शिवराजसिंह चौहान यांना मध्य प्रदेशातून हटवणार? असं असलं तरी लोकसभा निवडणुकीला फार दिवस उरलेले नाहीत, त्यामुळे चेहरा बदलण्यातही एक स्वतंत्र धोका आहे. पण मोदींसारखा लोकप्रिय चेहरा असल्याने पक्ष हा धोका पत्करू शकतो.

- गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर,

मुंबई, महाराष्ट्र 

दिनांक :०४/१२/२०२३ वेळ : ०४१४