अभिप्राय – कविता – दिवा – कवी गणेश पुंडलिक पवार

।।दिवा।।

भावनेच्या तेलावर

चल एक दिवा लावू

अनाथांच्या ओठांवर

आनंदाचं हसू पाहू ....(धृ)

गोड नात्याची थिजून

वात तेवत ठेवूया 

जोड उजेडाची देता

रात्र काळोख सारुया ....(१)

पंच पक्वान्न देऊन

वही पुस्तके वाटुया

शिक्षा संस्कारची थोडी

वस्त्र मायेचं देऊया ....(२)

नको वायू प्रदूषण

खर्च अमाप फाटके

होऊ मानव उत्कृष्ट

नको ज्वलंत फटाके ....(३)

गरजेचे असल्याने

अन्न वस्त्र देऊयात

नवे जुने न करता

होऊ मदतीचा हात ....(४)

भावनेच्या तेलावर

चल एक दिवा लावू

अनाथांच्या ओठांवर

आनंदाचं हसू पाहू ....

कवी : श्री.गणेश पुंडलिक पवार, नाशिक.

🙏🙏🙏🙏

अभिप्राय – कविता – दिवा

कविता “दिवा” ही प्रकाशाचा प्रतीक असूनही, त्याआधी मानवतेचा दिवा पेटवण्याचे आवाहन करते. सुरुवातीच्या ओळींमध्ये “भावनेच्या तेलावर चल एक दिवा लावू” असे अगदी साधे परंतु प्रभावी भाषेत व्यक्त केले आहे. वाचकाला लगेचच मानसिक प्रतिमेत घेऊन जाणारी ही ओळ, केवळ दीप जळवण्यापेक्षा भावनांचा, प्रेमाचा आणि सहृदयतेचा प्रकाश पसरवते. “अनाथांच्या ओठांवर आनंदाचं हसू पाहू” या ओळी सामाजिक संवेदनशीलता आणि मानवतेचा संदेश स्पष्टपणे व्यक्त करतात.

कवितेतील प्रत्येक पद्याला सामाजिक योगदानाचा भाव आहे. पहिल्या पद्यात गोड नात्यांची उब आणि एकमेकांवरील प्रेमभावनेची गरज अधोरेखित केली आहे. “जोड उजेडाची देता रात्र काळोख सारुया” या ओळीत काळोखाच्या प्रतीकाद्वारे अज्ञान, दुर्बलता आणि दुःख दूर करण्याचा संदेश आहे. या पद्यातील शब्दसंपदा तरल आणि प्रवाही असून वाचकाला मानसिक उब आणि सकारात्मक भावनेचा अनुभव देते.

दुसऱ्या पद्यात कवीने अन्न, शिक्षण आणि वस्त्र या मूलभूत गरजा पुरवण्याचा संदेश अत्यंत साध्या आणि स्पष्ट शब्दांत मांडला आहे. “पंच पक्वान्न देऊन वही पुस्तके वाटुया, शिक्षा संस्कारची थोडी वस्त्र मायेचं देऊया” या ओळी मानवतेच्या सर्वात मूलभूत मूल्यांचा सुंदर आविष्कार आहेत. येथे प्रत्यक्ष वर्णनाचा वापर केला आहे, ज्यामुळे गरजू व्यक्तींसाठी मदत करण्याचा भाव अधिक स्पष्ट होतो.

तिसऱ्या पद्यात दिवाळीच्या सणाशी निगडित अतिरेक आणि प्रदूषण टाळण्याचा तसेच मानवतेचे मूल्य उच्च ठेवण्याचा संदेश आहे. “नको वायू प्रदूषण, खर्च अमाप फाटके, होऊ मानव उत्कृष्ट, नको ज्वलंत फटाके” — यात जीवनशैलीतील समजूतदारपणा आणि संवेदनशीलतेचा उत्कृष्ट समन्वय दिसतो. विरोधाभासाचा प्रभावी वापर केल्यामुळे संदेश लक्षात राहण्यास सोपा होतो.

चौथ्या पद्यात सहानुभूती आणि मदतीचा प्रत्यक्ष भाव आहे. “नवे जुने न करता होऊ मदतीचा हात” ह्या ओळी सामाजिक समरसतेच्या प्रतीक आहेत. कवी फक्त भावना व्यक्त करून थांबत नाही, तर कृती करण्यास प्रोत्साहित करतो. सोपी, स्पष्ट आणि सुसंगत भाषाशैलीमुळे हा संदेश अधिक प्रभावी ठरतो.

कवितेची शैली संपूर्णपणे तरल, प्रवाही आणि सहज वाचनास उपयुक्त आहे. शब्दांची निवड साधी असूनही, संदेशाची गंभीरता आणि गहनता टिकवून ठेवली आहे. भावनांच्या आभासासाठी प्रतिमा, रूपक आणि विरोधाभासांचा प्रभावी वापर केला आहे, ज्यामुळे कविता वाचकाच्या मनावर ठसठशीत परिणाम करीत आहे.

कवितेचा प्रारंभ आणि शेवट समान ओळींनी जोडल्यामुळे एकसंधता आणि संतुलन टिकवले गेले आहे. धृवतेच्या पुनरावृत्तीमुळे कविता स्मरणीय आणि सातत्यपूर्ण बनते. “भावनेच्या तेलावर चल एक दिवा लावू, अनाथांच्या ओठांवर आनंदाचं हसू पाहू” ही ओळ प्रारंभापासून शेवटापर्यंत वाचकाच्या मनात उजळते.

एकंदर, ही कविता सामाजिक संदेशाची, हृदयस्पर्शी आणि अलंकारिकदृष्ट्या समृद्ध रचना आहे. ती वाचकाला केवळ वाचनाचा आनंद देत नाही, तर सामाजिक जबाबदारी, सहृदयता आणि मानवतेच्या उज्ज्वलतेवर विचार करायला भाग पाडते. प्रत्येक पद्यातील संदेश स्पष्ट, सुसंगत आणि प्रेरक आहे.

©गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर, मुंबई

दिनांक : २०/१०/२०२५ वेळ : १४:४०