लेख – सिद्धिदात्री देवी

शारदीय नवरात्र : आत्मशक्तीच्या नऊ पायऱ्या

(नऊ भागांची मालिका)

लेख – ९

सिद्धिदात्री देवी

नवरात्राचा नववा दिवस पूजल्या जाणाऱ्या सिद्धिदात्री देवीसाठी अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. सिद्धिदात्री म्हणजे “सिद्धी देणारी” – ती देवी आहे जी भक्तांच्या जीवनातील अडचणी दूर करते, इच्छित यश, समृद्धी, ज्ञान आणि आध्यात्मिक प्रगतीची सिद्धी प्राप्त करून देते. तिच्या स्मरणाने भक्तांच्या अंतःकरणात आत्मविश्वास, श्रद्धा आणि सकारात्मकतेची उजळणी होते.

पुराणकथांनुसार, देवी दुर्गा सर्व नवदुर्गांच्या रूपांमध्ये प्रकट झाली आणि प्रत्येक रूपातून भक्तांना जीवनातील विविध शक्ती आणि मार्गदर्शन प्रदान केले. नवव्या दिवशी सिद्धिदात्री देवीची आराधना केल्याने साधकाला आध्यात्मिक ज्ञान, मानसिक स्थैर्य आणि सामाजिक, व्यावसायिक तसेच वैयक्तिक जीवनातील संकटांवर विजय मिळतो. ती केवळ भौतिक यश देणारी नाही तर अंतर्मुख करून मनाच्या गहन स्थैर्याचा अनुभव देणारी आहे.

सिद्धिदात्री देवीचे स्वरूप चार भुजांनी सजलेले आहे. तिच्या हातांमध्ये सिंहासन, शंख, चक्र आणि गदा यांचा समावेश आहे. या हातांच्या माध्यमातून ती भक्तांना संरक्षण, सामर्थ्य, विजय आणि आध्यात्मिक तेज देणारी आहे. पांढर्‍या वृषभावर किंवा सिंहावर आरूढ असलेली देवी भक्तांच्या अंतःकरणात निर्भयतेचा, सामर्थ्याचा आणि उत्साहाचा संदेश प्रकट करते. तिच्या दृष्टीतून भक्ताला जाणीव होते की प्रत्येक आव्हान पार करणे शक्य आहे; प्रत्येक संकटातून मार्ग काढता येतो.

योगशास्त्रानुसार सिद्धिदात्री हे मणिपूर आणि आध्यात्मिक चक्रांचे अधिष्ठान आहे. या चक्रांच्या जागृतीने साधकात ज्ञान, सकारात्मकता, स्थैर्य आणि आत्मविश्वास निर्माण होतो. साधकाच्या साधनेतील हा महत्त्वाचा टप्पा त्याच्या जीवनातील प्रत्येक समस्येला सामोरे जाण्याची शक्ती निर्माण करतो. तिच्या उपासनेने भक्ताचे अंतर्मन शुद्ध होते, भीती दूर होते आणि जीवनातील अडथळ्यांवर विजय मिळवण्याची जाणीव जागृत होते.

पूजनात लाल व पांढर्‍या रंगाचे वस्त्र, फुलांच्या माळा, सुवासिक धूप, दीप आणि गोड नैवेद्य यांचा समावेश केला जातो. मंत्रजप अत्यंत प्रभावशाली मानला जातो—“ॐ देवी सिद्धिदात्रीयै नमः”. या मंत्रजपाने वातावरण पवित्र होते, भक्तांच्या अंतःकरणातील संशय, द्वेष आणि भीती दूर होतात आणि त्यांना सामर्थ्य, तेज आणि आध्यात्मिक समृद्धीची अनुभूती मिळते.

सिद्धिदात्री आपल्याला शिकवते की जीवनातील प्रत्येक संकट हे एक साधन आहे – ज्यातून भक्त आपली आत्मशक्ती, धैर्य, संयम आणि ज्ञान प्राप्त करतो. सैनिक रणांगणात निर्भयतेने लढतो, शिक्षक विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करतात, डॉक्टर रुग्णांचे जीवन वाचवण्यासाठी अथक प्रयत्न करतात आणि समाजसेवक संकटात सापडलेल्या लोकांसाठी झगडतात—या सर्व उदाहरणांत सिद्धिदात्रीची प्रेरणा प्रतिबिंबित होते. तिच्या कृपेने भक्तांचे मनोबल अढळ होते आणि जीवनातील प्रत्येक आव्हान सामोरे जाण्याची शक्ती प्राप्त होते.

आजच्या तणावग्रस्त आणि वेगवान जीवनात, जिथे प्रत्येक क्षण नवीन आव्हान घेऊन येतो, तिथे सिद्धिदात्रीचे स्मरण भक्तांच्या अंतःकरणात स्थैर्य, विश्वास आणि आध्यात्मिक तेज प्रज्वलित करते. तिच्या कृपेने भक्तांचे मन शांत होते, भीती दूर होते, आत्मविश्वास जागृत होतो आणि प्रत्येक अडचणीला सामोरे जाण्याची उमेद निर्माण होते.

भारतभर नवव्या दिवशी सिद्धिदात्रीचे पूजन विविध पद्धतींनी केले जाते. उत्तर भारतात मंदिरात विशेष आरती आणि मंत्रजप, महाराष्ट्रात घराघरात भक्तिप्रद पूजा, गुजरातमध्ये गरब्याच्या तालावर उपासना, तर बंगालमध्ये दुर्गोत्सवात तिच्या अद्भुत रूपाचे विशेष पूजन केले जाते. या विविधतेतून देवीशक्तीची सार्वत्रिकता आणि भक्तांमध्ये सामूहिक श्रद्धेची छटा प्रकट होते.

सिद्धिदात्री देवीची उपासना ही केवळ पूजा नसून भक्ताच्या अंतःकरणातील आत्मविश्वास, धैर्य, सकारात्मकता आणि आध्यात्मिक समृद्धीची जाणीव जागवणारी आहे. तिच्या चरणी नतमस्तक होत भक्त प्रतिज्ञा करतो “मी संकटांना धैर्याने सामोरे जाईन, धर्म आणि सत्याच्या मार्गावर चालत राहीन आणि माझ्या जीवनात तसेच इतरांच्या जीवनात यश, शांती आणि प्रकाश पसरवीन.”

तिच्या कृपेने नवरात्राचा हा दिवस प्रत्येक हृदयात धैर्य, आत्मविश्वास, आध्यात्मिक तेज आणि यशाचा दीप प्रज्वलित करतो. भक्तांचे अंतःकरण स्थिर, विश्वासू आणि तेजस्वी होते. सिद्धिदात्रीच्या स्मरणाने भक्त जीवनातील अंधकाराच्या क्षणांमध्येही आशेचा प्रकाश शोधतो, अडचणींवर विजय मिळवतो आणि अंतःकरणात स्थैर्य व सकारात्मकतेचे दीप प्रज्वलित करतो.

©गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर, मुंबई

दिनांक : १८/०९/२०२५ वेळ : ०५:२२