आरोग्य जागर-३ (मराठी / English)

आरोग्य - तंबाखू सेवनाविषयी चुकीची मतं आणि सत्य

डॉ. वैशाली शेलार (वरिष्ठ क्लिनिकल सायकॉलॉजिस्ट), मुंबई

मुंबई (गुरुदत्त वाकदेकर) : स्वतःच्या आरोग्यासाठी घेतलेलं प्रत्येक पाऊल महत्त्वाचं असतं. तंबाखूपासून दूर होणं म्हणजे केवळ व्यसन सोडणं नाही, तर नव्या उमेदीनं, आरोग्यदायी जीवन जगणं. आजही समाजात तंबाखूविषयी अनेक चुकीच्या समजुती पसरलेल्या आहेत, ज्या व्यसनमुक्त होण्याच्या मार्गात अडथळा निर्माण करतात. तंबाखूचा खराखुरा धोका समजून घेतल्यावरच आरोग्यपूर्ण आयुष्याची वाट मोकळी होते. चला तर मग, या चुकीच्या समजुती बाजूला करून वास्तवाकडे जाऊ या.

चुकीची मतं आणि सत्य

चुकीची समजूत १: तंबाखू हे औषध (drug) नाही.

सत्य: तंबाखूमध्ये असलेले निकोटीन हे अतिशय व्यसनी औषध आहे. त्याचे व्यसन कोकेन आणि हेरॉइनसारख्या घातक औषधांशी तुलना केली जाते.

चुकीची समजूत २: हलक्या किंवा कमी टार असलेल्या सिगरेट्स सुरक्षित असतात.

सत्य: "लाईट" किंवा "लो टार" सिगरेट्स पिणारे लोक निकोटीन मिळवण्यासाठी अधिक खोल श्वास घेतात आणि जास्त सिगरेट्स ओढतात. त्यामुळे टार आणि कार्बन मोनॉक्साईडचे प्रमाण शरीरात अधिक प्रमाणात जाते.

चुकीची समजूत ३: स्मोकिंग सोडलं तर मानसिक आजार वाढू शकतो.

सत्य: स्मोकिंग सोडल्यावर चिडचिड, अस्वस्थता, चिंता, झोपेच्या तक्रारी होऊ शकतात, पण या केवळ निकोटीन विड्रॉवलची (व्यसनमुक्तीची) लक्षणं आहेत. मानसिक आजार बिघडल्याचं लक्षण नाही.

चुकीची समजूत ४: सोडलं किंवा नाही, नुकसान तर झालंच आहे.

सत्य: स्मोकिंग सोडल्यानंतर शरीराची सुधारणा त्वरित सुरू होते:

काही तासांतच रक्तातील कार्बन मोनॉक्साईडची पातळी सामान्य होते आणि ऑक्सिजनची पातळी वाढते.

एका आठवड्यात फुफ्फुसांचे कार्य सुधारते.

एक वर्षात हृदयविकाराचा धोका सुमारे निम्म्यावर येतो.

चुकीची समजूत ५: स्मोकिंग केल्यावर विश्रांती मिळते.

सत्य: प्रत्यक्षात स्मोकिंगमुळे रक्तदाब आणि हृदयगती वाढते, ज्यामुळे शरीरावर जास्त ताण येतो. विश्रांती मिळण्याऐवजी शरीराला अतिरिक्त त्रास होतो.

चुकीची समजूत ६: स्मोकलेस तंबाखू (गुटखा, मावा वगैरे) सिगरेट्सपेक्षा सुरक्षित आहे.

सत्य: स्मोकलेस तंबाखूमध्येही निकोटीन व अनेक कर्करोगकारक (कॅन्सर करणारे) घटक असतात, जे तोंड, घसा व स्वादुपिंडाच्या कॅन्सरचा धोका वाढवतात.

तंबाखू सोडण्यासाठी प्रभावी उपचार पद्धती

१. कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपी (CBT)

विचार, भावना आणि परिस्थिती ओळखायला मदत करते, ज्यामुळे तंबाखू वापर वाढतो. योग्य रणनीती तयार करून व्यसन सोडण्याची शक्यता वाढवते.

२. मोटिवेशनल इंटरव्ह्यूइंग

सोडण्यामध्ये अडथळा ठरणाऱ्या कारणांचा शोध घेते आणि आरोग्यासाठी प्रेरणा निर्माण करण्यास मदत करते.

३. माइंडफुलनेस (सजगता साधना)

ओढ आणि नकारात्मक विचारांपासून स्वतःला वेगळं ठेवायला शिकवते. ताण आणि अस्वस्थ भावना हाताळण्याची क्षमता वाढवते, जे तंबाखूपासून दूर राहण्यास मदत करते.

"आजच सुरुवात करा — तंबाखू विरहित आरोग्यदायी जीवनाकडे पहिले पाऊल टाका!"

<><><><><><><><><><><><><><><><><><><><>

Aarogya - Misconceptions and Truths About Tobacco Consumption

Dr. Vaishali Shelar (Senior Clinical Psychologist), Mumbai

Mumbai (Gurudutta Wakdekar): Every step taken for one's health is important. Quitting tobacco is not just about quitting the addiction, but also about living a healthy life with renewed hope. Even today, there are many misconceptions about tobacco in the society, which create obstacles in the way of becoming free from addiction. Only after understanding the true dangers of tobacco, the path to a healthy life becomes clear. So, let's put these misconceptions aside and move on to reality.

Misconceptions and Truths

Misconception 1: Tobacco is not a drug.

Truth: Nicotine in tobacco is a very addictive drug. Its addiction is compared to dangerous drugs like cocaine and heroin.

Misconception 2: Light or low-tar cigarettes are safe.

Truth: People who smoke "light" or "low-tar" cigarettes inhale more deeply and smoke more cigarettes to get their nicotine fix. This results in higher levels of tar and carbon monoxide in the body.

Misconception 3: Quitting smoking can worsen mental illness.

Truth: Quitting smoking can cause irritability, restlessness, anxiety, and sleep problems, but these are just symptoms of nicotine withdrawal. They are not signs of worsening mental illness.

Misconception 4: Whether you quit or not, the damage is done.

Truth: The body begins to recover immediately after quitting smoking:

Within hours, blood carbon monoxide levels return to normal and oxygen levels increase.

Lung function improves within a week.

The risk of heart disease is about halfed within a year. 

Misconception 5: Smoking relaxes.

Truth: In fact, smoking increases blood pressure and heart rate, which puts more stress on the body. Instead of relaxing, the body suffers additional harm.

Misconception 6: Smokeless tobacco (gutkha, mawa, etc.) is safer than cigarettes.

Truth: Smokeless tobacco also contains nicotine and many carcinogenic (cancer-causing) ingredients, which increase the risk of mouth, throat and pancreatic cancer.

Effective treatment methods for quitting tobacco

1. Cognitive behavioral therapy (CBT)

Helps identify thoughts, feelings and situations that increase tobacco use. Increases the chances of quitting addiction by creating the right strategy.

2. Motivational interviewing

Explores the reasons that hinder quitting and helps create motivation for health.

3.  Mindfulness (mindfulness practice)

Teaching to separate oneself from negative thoughts and feelings. Increases the ability to handle stress and uncomfortable emotions, which helps to stay away from tobacco.

"Start today — take the first step towards a healthy life without tobacco!"