लेख - रतन टाटा : एक दूरदर्शी उद्योजक आणि सह्रदयी माणूस

 

रतन टाटा : एक दूरदर्शी उद्योजक आणि सह्रदयी माणूस

रतन टाटा, सुप्रसिद्ध भारतीय उद्योगपती आणि टाटा समूहाचे माजी अध्यक्ष, यांनी व्यवसाय जगतावर आणि असंख्य व्यक्तींच्या जीवनावर अमिट छाप सोडली.  त्यांच्या जाण्याने त्यांच्या परिचितांकडून आठवणींचा ओघ सुरू झाला आहे, ते एक द्रष्टा उद्योजकच नव्हते तर एक दयाळू आणि सहानुभूती असलेले व्यक्ती देखील होते, हे त्यातून अधोरेखित होते. त्यांच्याबद्दल काही ज्ञात-अज्ञात तथ्यांचा ह्या लेखातून आपण धांडोळा घेण्याचा प्रयत्न करू.

*सहानुभूतीवादी नेते :* रतन टाटा त्यांच्या नम्रता आणि समोरच्याचं ऐकून घेण्याच्या वैशिष्ट्यासाठी ओळखले जात होते. कर्मचाऱ्यांशी संवाद साधत आणि त्यांच्या समस्या समजून घेत. आपल्या कर्मचाऱ्यांना भेडसावणाऱ्या समस्या आणि आव्हाने समजून घेण्यावर त्यांचा विश्वास होता आणि त्या सोडविण्यासाठी अनेकदा पावले उचलली जात असत. या दृष्टिकोनामुळे त्यांना त्यांच्या टीम सदस्यांकडून आदर आणि प्रशंसा मिळाली.

रतन टाटा यांच्या सहानुभूतीपूर्ण नेतृत्वाचे उदाहरण देणाऱ्या काही वास्तविक जीवनातील उदाहरणांमध्ये हे समाविष्ट आहे.

रतन टाटा अनेकदा टाटा समूहाच्या कंपन्यांना अचानक भेट देत, कर्मचाऱ्यांशी संवाद साधत आणि त्यांच्या समस्या समजून घेत. टाटा स्टीलच्या जमशेदपूर प्लांटला अशाच एका भेटीदरम्यान, त्यांच्या लक्षात आले की कारखान्याच्या कॅन्टीनची देखभाल खराब आहे. त्यांनी तात्काळ नूतनीकरणाचे आदेश दिले आणि सुविधा अद्ययावत केल्या.

२००८ मध्ये, टाटा मोटर्सच्या पुणे प्लांटला जागतिक आर्थिक संकटामुळे तीव्र मंदीचा सामना करावा लागला. रतन टाटा यांनी हे सुनिश्चित केले की कोणत्याही कर्मचाऱ्याला कामावरून कमी केले जाणार नाही, त्याऐवजी कामाचे तास कमी करणे आणि तात्पुरती वेतन कपात करणे निवडले.

जेव्हा टाटा समूहाचे कर्मचारी, रंजन दास यांचे हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झाले, तेव्हा रतन टाटा यांनी वैयक्तिकरित्या त्यांच्या कुटुंबीयांची भेट घेतली आणि त्यांचे सांत्वन केले. दास यांच्या कुटुंबाला आर्थिक पाठबळ आणि मुलांसाठी शैक्षणिक मदत केली.

रतन टाटा यांनी ओपन डोअर पॉलिसी कायम ठेवली, कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या चिंता आणि कल्पना त्यांच्याशी थेट सामायिक करण्यासाठी प्रोत्साहित केले. यामुळे संस्थेमध्ये पारदर्शकता आणि विश्वासाची संस्कृती निर्माण झाली.

रतन टाटा यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहाने त्यांच्या समूहाचे कर्मचारी मूल्य प्रस्ताव (इव्हीपी) सादर केले, जे कर्मचारी कल्याण, वृद्धीच्या संधी तसेच काम आणि जीवन संतुलन यावर केंद्रित होते.

सदर उदाहरणे रतन टाटा यांची त्यांच्या कर्मचाऱ्यांचे कल्याण आणि चिंतांना प्राधान्य देऊन सहानुभूतीपूर्ण नेतृत्वाची वचनबद्धता दर्शवतात.

*लोकाभिमुख दृष्टीकोन :* रतन टाटा यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहाने कर्मचारी कल्याण आणि सामाजिक जबाबदारीला प्राधान्य दिले, टाटा समूहाचे कर्मचारी मूल्य प्रस्ताव (इव्हीपी) आणि टाटा समूहाच्या कॉर्पोरेट सामाजिक दायित्व (सीएसआर) यांसारखे उपक्रम सुरू केले. त्यांचा हा दृष्टिकोन विविध उपक्रमांमध्ये दिसून आला.

टाटा समूहाने कर्मचाऱ्यांना वैद्यकीय विमा, ऑन-साइट आरोग्य केंद्रे आणि निरोगीपणा कार्यक्रमांसह सर्वसमावेशक आरोग्य सेवा लाभ प्रदान केले. उदाहरणार्थ टाटा स्टीलची मेडिक्लेम योजना कर्मचारी आणि त्यांच्या कुटुंबियांना वैद्यकीय संरक्षण प्रदान करते.

टाटा समूहाने मार्गदर्शन, प्रशिक्षण आणि शिक्षण सहाय्यासह कर्मचारी विकास कार्यक्रमांमध्ये मोठी गुंतवणूक केली आहे. उदाहरणार्थ टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (टीसीएस) लर्निंग अँड डेव्हलपमेंट प्रोग्राम कर्मचाऱ्यांची कौशल्ये वाढविण्यासाठी १,००० हून अधिक अभ्यासक्रम प्रदान करतो.

टाटा ग्रुपने लवचिक कार्य व्यवस्था, पालकत्वाची रजा आणि कर्मचारी आरोग्य कार्यक्रमांद्वारे कार्य-जीवन संतुलनास प्रोत्साहन दिले. उदाहरणार्थ टाटा मोटर्सचे लवचिक कार्य व्यवस्था धोरण कर्मचाऱ्यांना काम आणि वैयक्तिक जीवन संतुलित करण्यास अनुमती देते.

टाटा समूहाचे कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (सीएसआर) कार्यक्रम वंचित समुदायांसाठी शिक्षण आणि कौशल्य विकास उपक्रमांना पाठिंबा देतात. उदाहरणार्थ टाटा ट्रस्टच्या प्रौढ साक्षरता कार्यक्रमाने एक दशलक्षाहून अधिक लोकांना शिक्षित केले आहे.

टाटा समूहाने ग्रामीण भागात आरोग्य सेवा आणि स्वच्छता उपक्रमांना पाठिंबा दिला. उदाहरणार्थ टाटा स्टीलचा ग्रामीण विकास कार्यक्रम एक लक्षाहून अधिक गावकऱ्यांना आरोग्य सेवा पुरवतो.

टाटा समूहाने अक्षय ऊर्जा, कचरा कमी करणे आणि संवर्धन उपक्रमांद्वारे पर्यावरणीय शाश्वततेला प्राधान्य दिले.  उदाहरणार्थ टाटा पॉवरच्या अक्षय ऊर्जा पोर्टफोलिओमध्ये सौर आणि पवन ऊर्जा प्रकल्पांचा समावेश आहे.

टाटा समूहाचा कर्मचारी सहाय्य कार्यक्रम (इएपी) कर्मचाऱ्यांना समुपदेशन आणि सहाय्य सेवा प्रदान करते.  उदाहरण: टाटा मोटर्सचे इएपी तणाव व्यवस्थापन आणि मानसिक आरोग्य समर्थन देते.

टाटा समूह विविधता आणि सर्वसमावेशक कार्यस्थळ संस्कृतीला प्रोत्साहन देते. उदाहरणार्थ टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (टीसीएस) विविधता आणि समावेश कार्यक्रम समान संधींना प्रोत्साहन देतो.

*मार्गदर्शक :* रतन टाटा यांनी टाटा समूहाचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी आणि स्टार्टअप संस्थापकांसह अनेक तरुण उद्योजक आणि व्यावसायिक नेत्यांना मार्गदर्शन केले. त्यांच्या मार्गदर्शनामुळे आणि पाठिंब्याने पुढची पिढी घडविण्यासाठी मदत झाली आहे.

रतन टाटा यांनी एन.चंद्रशेखरन यांना मार्गदर्शन केले, जे त्यांच्यानंतर टाटा समूहाचे अध्यक्ष झाले. नम्रता आणि ग्राहक-केंद्रिततेचे महत्त्व शिकवण्याचे श्रेय चंद्रशेखरन रतन टाटा यांना देतात.

रतन टाटा यांनी सायरस मिस्त्री यांना मार्गदर्शन केले, जे नंतर टाटा समूहाचे अध्यक्ष झाले. धोरणात्मक निर्णय आणि नेतृत्वाबाबत केलेल्या मार्गदर्शनासाठी मिस्त्री यांनी नेहमीच रतन टाटा यांची मुक्तकंठाने प्रशंसा केली.

रतन टाटा यांनी स्नॅपडीलचे सह-संस्थापक कुणाल बहलमध्ये गुंतवणूक केली आणि त्यांचे मार्गदर्शन केले. चिकाटी आणि अनुकूलतेचे मूल्य शिकवण्याचे श्रेय बहल रतन टाटा यांना देतात.

रतन टाटा यांनी ओला कॅब्सचे सह-संस्थापक भाविश अग्रवालमध्ये गुंतवणूक केली आणि त्यांना मार्गदर्शन केले. रतन टाटा यांच्या व्यवसायांचे स्केलिंग आणि नियामक आव्हानांना नेव्हिगेट करण्याबाबत केलेल्या मार्गदर्शनाची प्रशंसा अग्रवाल यांनी केली आहे.

रतन टाटा यांनी किर्लोस्कर ब्रदर्स लिमिटेडचे ​​कार्यकारी अध्यक्ष राहुल किर्लोस्कर यांना मार्गदर्शन केले. किर्लोस्कर रतन टाटा यांना धोरणात्मक नियोजन आणि नेतृत्व शिकवण्याचे श्रेय देतात.

रतन टाटा यांनी महिंद्रा समूहाचे अध्यक्ष आनंद महिंद्राचे मार्गदर्शन केले. महिंद्रा यांनी रतन टाटा यांच्या नाविन्यपूर्ण आणि उद्योजकतेबद्दल केलेल्या मार्गदर्शनाची प्रशंसा केली.

तरुण उद्योजक आणि अधिकारी यांना टाटा समूहाचा मेंटॉरशिप प्रोग्राम मार्गदर्शन पुरवतो. आजपर्यंत ह्या कार्यक्रमाच्या अंतर्गत एक हजारांहून अधिक उद्योजक आणि अधिकारी यांना मार्गदर्शन केले आहे.

स्टार्टअप संस्थापकांना निधी आणि मार्गदर्शनासह टाटा ट्रस्ट्सचा उद्योजकता कार्यक्रम समर्थन आणि प्रोत्साहन देतो. आजपर्यंत ह्या कार्यक्रमाच्या अंतर्गत शंभरपेक्षा जास्त स्टार्टअप्सना निधी दिला आहे.

*परोपकार :* रतन टाटा यांच्या नेतृत्वाखालील टाटा समूहाच्या परोपकारी प्रयत्नांमुळे लाखो लोकांना फायदा झाला आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहाने सर रतन टाटा ट्रस्ट आणि अलाईड ट्रस्टच्या माध्यमातून शिक्षण, आरोग्यसेवा आणि उपजीविका विकासातील विविध उपक्रमांना पाठिंबा दिला आहे.

टाटा एज्युकेशन अँड डेव्हलपमेंट ट्रस्टने भारतातील पदवीधर विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत देण्यासाठी कॉर्नेल विद्यापीठात $२८ दशलक्ष टाटा शिष्यवृत्ती निधी दिला. हार्वर्ड बिझनेस स्कूलला कार्यकारी केंद्र बांधण्यासाठी $५० दशलक्ष देणगी दिली. आयआयटी मुंबई येथे ₹९५० दशलक्षच्या देणगीसह टाटा सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी आणि डिझाइनची स्थापना करण्यात आली. मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (एमआयटी) ची स्थापना संसाधन-संबंधित समुदायांसमोरील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी करण्यात आली होती.

टाटा मेमोरियल हॉस्पिटल, मुंबईतील अग्रगण्य कर्करोग उपचार आणि संशोधन केंद्र, त्यांच्या ७०% पेक्षा जास्त रुग्णांना मोफत किंवा अनुदानित वैद्यकीय सुविधा प्रदान करते. टाटा मेडिकल सेंटर, कोलकाता येथील एक अत्याधुनिक कर्करोग रुग्णालय, भारताच्या पूर्व आणि ईशान्य क्षेत्रांसाठी अविरत सेवा देत आहे. टाटा ट्रस्ट तर्फे टाटा कॅन्सर केअर प्रोग्राम आणि टाटा कोविड-१९ रिस्पॉन्स प्रोग्राम यासह विविध आरोग्य कार्यक्रम चालवतात.

टाटा डिजिटल इंडिया कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट ग्रामीण लोकसंख्येचे उत्पन्न, उत्पादकता आणि उपजीविका वाढवणे आहे. टाटा पॉवर कम्युनिटी डेव्हलपमेंट ट्रस्ट आणि टाटा स्टील रुरल डेव्हलपमेंट सोसायटी ग्रामीण जीवनमान सुधारण्यासाठी उपक्रम राबविते. टाटा समूहाने कार्बन फूटप्रिंट कमी करण्यासाठी आणि नैसर्गिक संसाधनांचे संरक्षण करण्यासाठी सौर, पवन आणि जलविद्युत यांसारख्या अक्षय ऊर्जा स्रोतांमध्ये गुंतवणूक केली आहे.

रतन टाटा यांची परोपकाराची बांधिलकी पिढ्यानपिढ्या प्रेरणादायी ठरली आहे आणि त्यांचा वारसा संपूर्ण भारतातील लाखो लोकांना लाभत आहे.

*इनोव्हेटिव्ह थिंकर :* रतन टाटा हे खरेच एक दूरदर्शी नेते होते ज्यांनी नवनिर्मितीला प्रोत्साहन दिले आणि उदयोन्मुख तंत्रज्ञान आणि स्टार्टअप्समध्ये गुंतवणूक केली.  त्यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहाने नावीन्यपूर्ण संस्कृतीला चालना देण्यासाठी टाटा समूहाचा इनोव्हेशन फोरम आणि टाटा सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी अँड डिझाइनची स्थापना केली. त्यांच्या नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोनाची काही उल्लेखनीय उदाहरणे आहेत.

रतन टाटा यांनी जॅग्वार, लँड रोव्हर आणि टेटली यांसारख्या जागतिक ब्रँडचे अधिग्रहण करून टाटा समूहाची जगभरातील उपस्थिती वाढवली. त्यांनी ऑटोमोटिव्ह उद्योगात क्रांती घडवणारी नॅनो ही जगातील सर्वात स्वस्त कार लॉन्च केली. रतन टाटा यांनी स्नॅपडील आणि ओला कॅब्स यांसह अनेक स्टार्टअप्समध्ये गुंतवणूक केली आहे, ज्यामुळे भारतातील उद्योजकता आणि नवोन्मेषाला चालना मिळाली. टाटा सेंटर फॉर टेक्नॉलॉजी अँड डिझाईन हे केंद्र आरोग्यसेवा, ऊर्जा आणि जलसंवर्धन यांसारख्या क्षेत्रात नाविन्यपूर्ण उपाय विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. रतन टाटा यांच्या नेतृत्वाखाली, टाटा समूहाने कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय), ब्लॉकचेन आणि आयओटी सारख्या उदयोन्मुख तंत्रज्ञानाचा स्वीकार करून महत्त्वपूर्ण डिजिटल परिवर्तन केले.

रतन टाटा यांच्या नाविन्यपूर्णतेच्या वचनबद्धतेचा टाटा समूह आणि भारतीय व्यावसायिक परिदृश्यावर कायमस्वरूपी प्रभाव पडला आहे. त्यांचा वारसा उद्योजक आणि व्यावसायिक नेतृत्वाच्या भावी पिढ्यांना प्रेरणा देत आहे.

*हेरिटेजचा आदर :* रतन टाटा यांनी टाटा समूहाचा वारसा जपला, ताजमहाल पॅलेस हॉटेल आणि टाटा सेंट्रल आर्काइव्हज सारख्या प्रतिष्ठित इमारतींचे पुनर्संचयित केले. टाटा समूहाचा वारसा जपण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांतून रतन टाटा यांचा वारशाचा आदर दिसून आला. १९०३ पासून भारतीय आदरातिथ्याचे प्रतीक असलेल्या ताजमहाल पॅलेस हॉटेल सारख्या प्रतिष्ठित इमारतींचा जीर्णोद्धार त्यांनी सुनिश्चित केला. गेल्या अनेक वर्षांमध्ये या भव्य हॉटेलची अनेक मान्यवर आणि ख्यातनाम व्यक्तींनी सेवा अनुभवली आहे. ताजमहाल पॅलेस हॉटेलचा जीर्णोद्धार हे भारताच्या सांस्कृतिक वारशाचे जतन करण्याच्या टाटाच्या वचनबद्धतेचा पुरावा आहे.

टाटा यांच्या वारसा जतन करण्याच्या प्रयत्नांचे आणखी एक उदाहरण म्हणजे टाटा सेंट्रल आर्काइव्हज, ज्यात टाटा समूहाच्या इतिहासाशी संबंधित ऐतिहासिक कागदपत्रे आणि कलाकृतींचा खजिना आहे. हे संग्रहण संशोधक आणि इतिहासकारांसाठी एक मौल्यवान संसाधन म्हणून काम करते, भारताच्या औद्योगिक आणि आर्थिक विकासामध्ये समूहाच्या योगदानाबद्दल अंतर्दृष्टी प्रदान करते.

या सुप्रसिद्ध खुणांव्यतिरिक्त, टाटा यांनी भारतातील इतर वारसा वास्तूंच्या जीर्णोद्धाराची देखरेख देखील केली, देशाचा समृद्ध सांस्कृतिक वारसा जपण्याचे त्यांचे समर्पण दाखवून. त्यांच्या प्रयत्नांनी भावी पिढ्यांना भारताचा इतिहास आणि वारशाचे कौतुक आणि आदर करण्यास प्रेरित केले आहे.

रतन टाटा यांच्या नेतृत्वाखाली काही उल्लेखनीय उपक्रमांचा समावेश आहे. ज्यात भारताच्या सांस्कृतिक वारशाच्या जतनाला पाठिंबा देण्यासाठी टाटा समूहाचे संवर्धन प्रयत्न त्यांच्या स्वत:च्या संपत्तीच्या पलीकडे वाढले आहेत. टाटांनी मुंबईतील व्हिक्टोरिया आणि अल्बर्ट म्युझियम सारख्या ऐतिहासिक वास्तूंचा जीर्णोद्धार करून ह्या वास्तूंना गतवैभव प्राप्त करून देण्यास पाठबळ दिले. टाटा ट्रस्ट्स, रतन टाटा यांच्या मार्गदर्शनाखाली, भारताच्या कलात्मक आणि सांस्कृतिक वारशाचा प्रचार करणाऱ्या विविध सांस्कृतिक संस्था आणि उपक्रमांना आर्थिक सहाय्य प्रदान करते.

*साधे आणि काटकसरी :* प्रचंड संपत्ती असूनही, रतन टाटा एक साधे जीवन जगले, स्वतःला सातत्याने कामात गुंतवून ठेवले आणि बिनकामाची उधळपट्टी टाळली. त्यांचा साधेपणा आणि काटकसरीची बांधिलकी खरोखरच प्रेरणादायी आहे. भारतातील सर्वात यशस्वी व्यावसायिक नेत्यांपैकी एक असूनही, त्यांनी उधळपट्टी टाळून आणि साधेपणा स्वीकारून एक सामान्य जीवन जगले. त्याची काही मूर्तिमंत उदाहरणे आहेत.

रतन टाटा यांचे कार्यालय अगदी साधे होते, कमीत कमी सजावट आणि कोणतेही भव्य सामान नव्हते. त्यांनी एका छोट्या, पसारामुक्त डेस्कवरून काम केले. ते लक्झरीपेक्षा कार्यक्षमतेवर लक्ष केंद्रित करते. रतन टाटा यांनी टाटा इंडिगो कारमध्ये कामानिमित्त प्रवास केला, जे त्यांच्या संपत्तीच्या तुलनेतआगदीच माफक वाहन आहे. ते त्यांची गाडी स्वयंशिस्तीने स्वतःच चालवत. आंतरराष्ट्रीय दौऱ्यावरही स्वतःचे सामान स्वतःच घेऊन जात असत. त्यांनी वैयक्तिक भोगांवर खर्च करणे टाळले आणि परोपकाराला प्राधान्य दिले.

रतन टाटा यांचे मुंबईतील निवासस्थान 'कुलाबा' हा एक साधा, दुमजली बंगला आहे. जिते ते याची आई नवजबाई टाटा आणि नंतर त्यांची सोबती डायना भरुचा यांच्यासोबत राहात होते.

रतन टाटा यांनी ६०% पेक्षा जास्त संपत्ती परोपकारी कारणांसाठी दान केली. टाटा ट्रस्ट, ज्याचे ते अध्यक्ष होते, शिक्षण, आरोग्यसेवा आणि उपजीविका विकासावर लक्ष केंद्रित करतात. "लक्झरीच्या कल्पनेने मी नेहमीच अस्वस्थ होतो." तसेच "संपत्तीचा उपयोग समाजाच्या भल्यासाठी केला पाहिजे, केवळ वैयक्तिक भोगासाठी नाही." असे रतन टाटा म्हणायचे. त्यांनी त्यांचा साधेपणा आणि काटकसरीच्या वचनबद्धतेने असंख्य व्यक्तींना प्रेरणा दिली आहे, आणि जगाला हे दाखवून दिले आहे की, खरे नेतृत्व हे मूल्ये, सचोटी आणि सकारात्मक प्रभाव यांच्यात असून भौतिक संपत्तीमध्ये नाही.

प्राणी प्रेमी : रतन टाटा एक उत्कट प्राणी प्रेमी होते, त्यांचे प्राण्यांवरील प्रेम खरोखरच प्रेरणादायी आहे!  एक उत्कट प्राणी प्रेमी म्हणून त्यांनी संवर्धनाच्या प्रयत्नांना पाठिंबा दिला आणि टाटा सेंटर फॉर ॲनिमल हेल्थची स्थापना केली. इतकंच नाही तर प्राण्यांबद्दलची त्याची करुणा त्याच्या आयुष्याच्या प्रत्येक पैलूत दिसून आली.

प्राणी संवर्धनासाठी मदत टाटांची बांधिलकी अतूट होती.  त्यांनी २०२३ मध्ये भारतातील पहिले लहान प्राणी रुग्णालय स्थापन केले, मुंबईत एक अत्याधुनिक सुविधा आहे जी लहान प्राण्यांच्या, विशेषत: कुत्र्यांच्या आरोग्यसेवा गरजा पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. वेलफेअर ऑफ स्ट्रे डॉग्स या स्वयंसेवी संस्थेच्या सहकार्याने तयार केलेला हा गैर-नफा उपक्रम, आयसीयू आणि सीटी स्कॅनसह प्रगत वैद्यकीय तंत्रज्ञानाने सुसज्ज आहे.

टाटा समूहाचे मुख्यालय, बॉम्बे हाऊस आणि ताजमहाल हॉटेल येथे भटक्या प्राण्यांचेही टाटा यांनी स्वागत केले.  त्यांनी खात्री केली की या प्राण्यांना अन्न, निवारा आणि अधूनमधून आरोग्य तपासणी मिळेल. प्रत्येक जीवनाच्या मूल्याची त्याची खोल समज हा प्रेमभाव दर्शवितो.

टाटांचे प्राण्यांशी असलेले नाते दाखवणारी एक हृदयस्पर्शी कथा म्हणजे त्यांच्या कुत्र्याच्या आजारपणामुळे त्यांनी लंडनचा दौरा रद्द केला. ह्या दौर्‍यावर असताना त्यांना प्रिन्स चार्ल्सकडून जीवनगौरव पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार होता. हा निर्णय पाळीव प्राण्यांबद्दलच्या त्यांच्या समर्पणाबद्दल मोठा दाखला आहे. 

टाटा यांनी त्यांच्या समाज माध्यमांचा वापर प्राणी कल्याणाबाबत जनजागृती करण्यासाठी केला. त्यांनी कुत्र्यांसाठी रक्तदात्यांची व्यवस्था करणे, भटक्या कुत्र्यांना पाळणाऱ्यांना आवाहन करणे आणि पावसाळ्यात प्राण्यांच्या सुरक्षेकडे लक्ष देण्याची लोकांना विनंती करणे यासारख्या पोस्ट लिहिल्या. त्यांच्या प्राण्यांवरील प्रेमामुळे टाटा कर्मचाऱ्यांसह अनेकांना प्रेरणा मिळाली, ज्यांनी त्यांच्या पावलावर पाऊल ठेवले.

रतन टाटा यांचा वारसा त्यांच्या व्यावसायिक कामगिरीच्या पलीकडे आहे. प्राण्यांबद्दलच्या त्याच्या करुणेने त्यांना ओळखणाऱ्यांवर आणि त्यांनी मदत केलेल्या प्राण्यांवर कायमचा प्रभाव टाकला आहे. वरिष्ठ पोलीस निरीक्षक सुधीर कुडाळकर यांनी म्हटले, "एवढे मोठे उद्योगपती असूनदेखील श्रीयुत टाटा यांचा नम्रपणा, त्यांचा विनम्र स्वभाव आणि भटक्या कुत्र्यांवरचे त्यांचे प्रेम या गोष्टींमुळे मी नेहमीच अचंबित झालो आहे." 

टाटा समूहाचे कार्यसंघ सदस्य, संचालक, व्यवस्थापक आणि कर्मचारी यांनी त्यांच्याबद्दल प्रशंसोद्गार काढले. "रतन टाटा हे खरे नेते होते. ज्यांनी आम्हाला उत्कृष्टतेसाठी प्रयत्न करण्याची प्रेरणा दिली." असे टाटा समूहाचे माजी अध्यक्ष सायरस मिस्त्री म्हणाले.

"ते आमच्यापैकी अनेकांचे मार्गदर्शक, तत्ववेत्ता आणि मित्र होते." असे टाटा समूहाचे अध्यक्ष एन. चंद्रशेखरन म्हणाले.

"सर्व स्तरातील लोकांशी संपर्क साधण्याची त्यांच्याकडे अद्वितीय क्षमता होती." असे टाटा समूहाचे माजी संचालक आर. गोपालकृष्णन म्हणाले.

"रतन टाटांची नम्रता आणि सहानुभूतीमुळे ते कर्मचाऱ्यांमध्ये एक प्रिय व्यक्ती बनले." असे टाटा समूहाचे कर्मचारी सांगतात.

रतन टाटा यांचा वारसा त्यांच्या व्यावसायिक कामगिरीच्या पलीकडे आहे. त्यांनी त्यांच्यासोबत काम करणाऱ्यांच्या जीवनावर, ज्या समुदायांना पाठिंबा दिला आणि ज्या राष्ट्राची सेवा केली, त्यांच्या जीवनावर त्यांनी कायमचा प्रभाव टाकला आहे.

रतन टाटा यांचे उल्लेखनीय जीवन दयाळू नेतृत्व, नाविन्यपूर्ण विचार आणि परोपकारी भावनेच्या सामर्थ्याचा पुरावा आहे. या विलक्षण व्यक्तीचे स्मरण करत असताना, आपण त्यांच्या मूल्यांचे आणि तत्त्वांचे अनुकरण करण्याचा प्रयत्न करू, हाच त्यांच्या वारशाचा सन्मान असेल आणि हीच त्यांना खरी श्रद्धांजली ठरेल.

©गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर, मुंबई

दिनांक : १६/१०/२०२४ वेळ : १७:४१