लेख - नवीन वर्षात अर्थव्यवस्था सुधारणार

लेख - नवीन वर्षात अर्थव्यवस्था सुधारणार

निश्चितपणे, नवीन वर्ष २०२५ च्या आर्थिक संभाव्यतेवर जागतिक आर्थिक आणि वित्तीय संस्थांनी प्रकाशित केलेल्या विविध अहवालांनुसार, २०२५ हे वर्ष भारतासाठी उज्ज्वल आर्थिक संभावनांचे वर्ष असेल. नवीन वर्षात, भारतीय अर्थव्यवस्था गतवर्षी २०२४ पासून आलेल्या आर्थिक आव्हानांना तोंड देत यशस्वीपणे पुढे जाईल आणि जगातील सर्वात वेगाने वाढणारी अर्थव्यवस्था म्हणून लक्ष वेधून घेईल. गेल्या वर्ष २०२४ पासून नवीन वर्ष २०२५ मध्ये आपल्याला मिळणारा आर्थिक वारसा पाहिला तर आपल्या लक्षात येते की, या वारशात अनेक आव्हाने असली तरी विकासासाठी अनेक मजबूत आर्थिक पाया देखील आहेत. गेल्या वर्षी ८ टक्के विकास दराने सुरुवात झाली असली, तरी गेल्या वर्षी जुलै ते सप्टेंबर या तिमाहीत केवळ ५.४ टक्के विकासदर राहिल्याने अनेक आर्थिक गणिते चुकली. गेल्या वर्षभरात भारताच्या आर्थिक परिस्थितीवर महागाई आणि रोजगार हे चिंतेचे प्रमुख मुद्दे राहिले आहेत.

महागाईच्या आघाडीवरील अडचणी जवळपास बहुतेक महिने कायम होत्या. विशेषतः नोव्हेंबर २०२४ नंतर, पुन्हा एकदा घाऊक आणि किरकोळ महागाई वाढू लागली आणि महागाई रिझर्व्ह बँकेने निर्धारित केलेल्या मर्यादेबाहेर राहिली. गेल्या वर्षभरात शहरी बेरोजगारी कमी झाली असली तरी असंघटित क्षेत्रातील रोजगाराच्या संधी कमी झाल्या आहेत. परकीय व्यापार तूटही वाढली. वर्षभर रुपयाची घसरण सुरूच होती. वर्षभर डॉलरच्या तुलनेत रुपयाचे मूल्य कमी होत राहिले आणि डिसेंबर २०२४ मध्ये डॉलरच्या तुलनेत रुपया ८५ च्या खाली आला. २०२४ मध्ये देशाच्या परकीय चलनाचा साठा कधी कमी होत होता तर कधी वाढत होता. परकीय चलनाचा साठा सुमारे ६५२ अब्ज डॉलरच्या पातळीवर घसरला आहे. निश्चितपणे, नवीन वर्ष २०२५ ला देखील मागील वर्षाच्या तुलनेत आर्थिक विकासाचा भक्कम पाया मिळाला आहे. अर्थतज्ञ व्यवसाय आणि आर्थिक वाढीबद्दल एकमताने आशावादी आहेत आणि देशाचा मजबूत ताळेबंद मांडत आहेत तसेच विकासाभिमुख संकेत देत आहेत. त्यामुळे कृषी, खाणकाम, बांधकाम आणि औद्योगिक उत्पादनाला अधिक गती मिळेल, असे बोलले जात आहे. नवीन द्विपक्षीय व्यापार वाटाघाटी आणि नवीन मुक्त व्यापार करार (एफटीए) आकार घेताना दिसतील.

विशेषत: सिमेंट, वीज, हॉटेल, वाहतूक, ऑटो मोबाईल, फार्मा, केमिकल, फूड प्रोसेसिंग, टेक्सटाईल, ई-कॉमर्स, बँकिंग, मार्केटिंग, डेटा ॲनालिसिस, सायबर सिक्युरिटी, आयटी, पर्यटन, किरकोळ व्यापार या क्षेत्रांमध्ये वेगाने वाढ होईल. त्यामुळे रोजगार आणि स्वयंरोजगाराच्या संधी वाढताना दिसतील. नवीन वर्ष २०२५ मध्ये निफ्टी नवीन उंची गाठताना दिसेल. यासोबतच सोन्या-चांदीच्या दरातही नवी वाढ पाहायला मिळणार आहे. हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की, नवीन वर्ष २०२५ मध्ये स्थानिक आणि देशांतर्गत बाजाराची ताकद अर्थव्यवस्थेसाठी फायदेशीर ठरेल. स्वावलंबनाचे धोरण आणि स्थानिकांसाठी व्होकल हा मंत्र घेऊन गेल्या १० वर्षांत देशाने ज्या वेगाने प्रगती केली आहे, त्याचा नवीन वर्षात अधिक फायदा होणार आहे. डेलॉइट इंडियाचा "इंडियाज होम अॅण्ड हाउसहोल्ड मार्केट रिपोर्ट" सांगतो की, भारताचा स्थानिक बाजार १० टक्क्यांहून अधिक चक्रवाढ वार्षिक वाढ दराने (सीएजीआर) वाढेल आणि या वेगाने, भारताचा स्थानिक बाजार २०३० पर्यंत सुमारे $२३७ अब्जांपर्यंत पोहोचू शकेल.

नवीन वर्षात देशाच्या कानाकोपऱ्यात "मेक इन इंडिया" मोहिमेची ताकद वाढणार हे नक्की. भारत जगातील तिसरे सर्वात जास्त मागणी असलेले उत्पादन गंतव्य म्हणून उदयास येईल. चीनमधून आयात होणारी औषधे, रसायने आणि इतर कच्च्या मालाला पर्याय निर्माण करण्यासाठी देशात लागू केलेल्या उत्पादन लिंक्ड इन्सेंटिव्ह (पीएलआई) योजनेचे अधिक चांगले परिणाम दिसून येतील. नवीन वर्ष २०२५ मध्ये कृषी आणि ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना मिळेल यात शंका नाही. देशातील शेतीचा दर्जा सुधारणे, शेतीतील नाविन्यपूर्ण उपक्रमांना प्रोत्साहन देणे, खर्च कमी करणे आणि उत्पादनासोबतच शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवणे ही अभूतपूर्व मोहीम पुढे सरकताना दिसेल. सरकारला गेल्या वर्षीपासून मिळालेल्या चांगल्या मान्सूनमुळे नवीन वर्षात ग्रामीण अर्थव्यवस्था झपाट्याने वाढेल आणि ग्रामीण भागातील खपही वाढेल, यात शंका नाही. देशातील कृषी क्षेत्राची झपाट्याने प्रगती होईल. उल्लेखनीय बाब ही आहे की, पीक वर्ष २०२३-२४ मध्ये अन्नधान्य उत्पादन ३२.२२ कोटी टनांच्या विक्रमी पातळीवर पोहोचले आहे. २०२३-२४ मध्ये गहू आणि तांदळाचे अधिक उत्पादन झाले आहे. गव्हाचे विक्रमी उत्पादन ११३२.९२ लाख टन आणि तांदळाचे उत्पादन १३७८.२५ लाख टनांवर पोहोचले. सरकारच्या नवीन कृषी विकास धोरणामुळे नवीन वर्षात अन्नधान्य उत्पादन विक्रमी पातळीवर पोहोचेल असा अंदाज आहे. नवीन वर्ष २०२५ मध्ये भारतातील कर संकलनात मोठी वाढ होणार असल्याचे स्पष्टपणे दिसत आहे. उद्योग आणि व्यवसायात सुधारणा झाल्याने वस्तू आणि सेवा कर (जीएसटी) संकलन वाढेल. चालू आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मध्ये, एप्रिल ते नोव्हेंबर २०२४ दरम्यान जीएसटी संकलन गेल्या वर्षीच्या याच कालावधीच्या तुलनेत ९ टक्क्यांनी वाढून १४.५६ लाख कोटी रुपये झाले आहे. त्याचप्रमाणे, चालू आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मध्ये, मागील वर्षाच्या तुलनेत जास्त आयकर परतावा आणि अधिक प्राप्तिकर संकलनाची परिस्थिती दिसून येत आहे. चालू आर्थिक वर्ष २०२४-२५ साठी ७.२८ आयकर रिटर्न भरले गेले. वेगाने वाढणाऱ्या भारतीय अर्थव्यवस्थेतील वाढती उद्योग उलाढाल, सेवा क्षेत्र, शेअर बाजार आणि मध्यमवर्गाची क्रयशक्तीची नवी उंची यामुळे नवीन वर्षात देशातील करसंकलनात मोठी वाढ होईल यात शंका नाही. यामुळे पायाभूत सुविधा, सामाजिक सेवा आणि जीवनमान सुधारण्याची सरकारची क्षमता वाढेल. सरकारच्या हातात कर महसूल वाढल्याने अर्थव्यवस्थेचे नूतनीकरण होण्यास मदत होईल.

नवीन वर्षात निर्यात आणि परकीय गुंतवणुकीत वाढ होण्याची शक्यताही महत्त्वाची आहे. सरकारच्या आर्थिक नियंत्रण धोरणांमुळे भारत नवीन वर्ष २०२५ मध्ये वित्तीय तूट नियंत्रित करण्यात यशस्वी होताना दिसेल. ट्रम्प जानेवारी २०२५ मध्ये अमेरिकेचे अध्यक्ष झाल्यानंतर चीनवर मोठ्या प्रमाणात व्यापारी निर्बंध लादण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे भारत हा नवा जागतिक पुरवठादार देश बनण्याची शक्यता वाढेल. नवीन वर्षात भारतीय शेअर बाजाराचा मार्ग कठीण होणार नाही, शेअर बाजाराला सर्वोच्च उंचीवर नेण्यात देशांतर्गत निधी महत्त्वाची भूमिका बजावेल आणि कॉर्पोरेट कमाईला चालना मिळेल. आर्थिक सुधारणा, कृषी सुधारणा, मेक इन इंडिया, निर्यात वाढवणे आणि ग्रामीण भागातील उत्पन्न वाढवणे या दिशेने सरकारच्या धोरणात्मक प्रयत्नांमुळे देशाची अर्थव्यवस्था मजबूत होईल. नवीन वर्षात भारताचा विकास दर ७ टक्क्यांच्या पातळीवर असेल आणि सध्या जगातील पाचव्या क्रमांकाची अर्थव्यवस्था असलेला भारत नव्या वर्षात जगातील तिसरी सर्वात मोठी अर्थव्यवस्था होण्याच्या मार्गावर वेगाने वाटचाल करेल आणि तितक्याच वेगाने आर्थिक विकासासोबत देशाचा विकास होईल तसेच देशभरातल्या सर्वसामान्यांच्या चेहऱ्यावरही आर्थिक हास्यही पसेरलेलं दिसेल.

©गुरुदत्त दिनकर वाकदेकर, मुंबई 

दिनांक : ०४/०१/२०२५ वेळ : ०६:०३